PARIZ, 16 mart. /“Dunyo” IA/. Fransiyaning Musulmans en France nashri saytida O‘zbekistonning tarixiy-madaniy merosiga bag‘ishlangan maqola e’lon qilindi, deb xabar berdi “Dunyo” axborot agentligi muxbiri.

Maqola muallifi – islomshunos olim, Oliy tadqiqotlar amaliy maktabi (EPHE, Parij) doktori Karim Ifrak O‘zbekistonni musulmon dunyosining eng ramziy davlatlaridan biri deb ataydi.

“Xitoy, Hindiston, Fors va Vizantiya imperiyasi chorrahasida ideal tarzda joylashgan O‘zbekiston tarixan atrofdagi buyuk davlatlarning ambitsiyalaridan qutula olmadi”, deb yozadi u. – Bu zaminga Iskandar Zulqarnayn, xalifa Abdulmalik ibn Marvon, Chingizxonning oyog‘i qadam bosdi. Shu zaminda tavallud topgan Amir Temur uni o‘zining qudratli saltanatining yuragiga aylantirdi. Bugun esa ming bir kechani bosib o‘tish uchun odamning aqli uchun Samarqand, Buxoro, Xorazm yoki Termiz nomlarini talaffuz qilishning o‘zi kifoya. O‘zbekiston poytaxti Toshkentda eng qadimiy qo‘lda yozilgan Qur’onlardan biri – Usmon Qur’oni saqlanishi bilan mashhur bo‘lib, buning yorqin dalilidir.

Maqolada muallif Samarqand haqidagi buyuk sayohatchilar Marko Polo va Ibn Battutalar qoldirgan tarixiy yilnomalarni keltiradi. – Bu shahar Markaziy Osiyodagi boy tarixiy obidalarga ega eng qadimiy aholi punktlaridan biridir, – deydi u. – 2001-yilda “Samarqand – madaniyatlar chorrahasi” nomi bilan YuNESKOning Butunjahon merosi ro‘yxatiga kiritilgan, biroz keyinroq – 2007-yilda shahar o‘zining 2750 yillik yubileyini nishonladi”.

Muallif qadimiy me’morchilikning jozibali mozaikasini, mahalliy amaliy san’at an’analarini, jumladan, mashhur Samarqand qog‘ozini shaharning o‘ziga xos xususiyatlari deb ataydi.

Maqolada O‘zbekiston nafaqat bilimlarni uzatish maskani, balki bugungi kunda ham davom etayotgan islom ilmi rivojining faol ishtirokchilaridan biri bo‘lgani ta’kidlangan. Va bu borada muallif Buxoroni xalqaro ilm-fan va ma’naviyat markazi sifatida alohida ta’kidlaydi.

“Hadis ilmi, ilohiyot, falsafa, matematika, tibbiyot yoki tasavvuf bo‘ladimi, islom ilmi bu mamlakatga qarzdordir”, deb yozadi u. – Buxoro va Termiz, bu ikki mifologik shahardan hadis ilmida inqilob qilish uchun birlashgan an’ananing ikki tarafdori paydo bo‘ldi. Unutilmas hadislar to‘plamlari bilan mashhur imom Buxoriy va Termiziylar o‘z ona shaharlari nomini ulug‘laganlar. Ularning to'plamlari islomda Qur'ondan keyingi ikkinchi asosiy kitob hisoblangan payg'ambarlik an'analari asosining muhim qismini tashkil etadi.

Bundan tashqari, muallif ta’kidlaganidek, Buxoro dunyodagi eng qadimgi so‘fiylar birodarligi – bu yerda 1111 yilda so‘fiy ustoz Abu Yoqub Yusuf al-Hamadoniy tomonidan asos solingan Naqshbandiya ordeni asl maskanidir.

Bugungi kunda, deyiladi maqolada, ana shu ko‘plab markazlar tufayli yaqinda ming yoshga to‘ladigan “Tariqat” ta’siri nafaqat Yaqin Sharq, Janubi-Sharqiy Osiyo, Shimoliy va Janubiy Afrika mamlakatlariga, balki butun dunyoga keng tarqalmoqda. Evropada, Shimoliy va Janubiy Amerikada, Avstraliya va Yangi Zelandiyada, shuningdek, Rossiya va Xitoyning bir necha mintaqalarida.

Muallif o‘rta asrlarning intellektual cho‘qqisi, musulmon olamining eng ko‘zga ko‘ringan aqllaridan biri deb atagan Avitsenna nomini ham tilga oladi. Uning tibbiyot, falsafa, ilohiyot, astronomiya, psixologiya, mantiq, matematika, fizika, geografiya, geologiya, alkimyo va she’riyatga oid 450 ga yaqin asari zamonamizning eng buyuk mutafakkirlarini maftun etib, ilhomlantirmoqda.

Muallif Xorazmni birinchi navbatda buyuk olim, matematik Muhammad ibn Muso al-Xorazmiyning tug‘ilgan joyi sifatida ko‘rsatadi. Aynan u chiziqli va kvadrat tenglamalarni yechishning inqilobiy metodologiyasi bilan algebraning birinchi zamonaviy asoslarini qo'yganligi ta'kidlanadi.

“Prezident Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan bir qator ilmiy markazlar – O‘zbekiston Islom sivilizatsiyasi markazi, Xalqaro islom akademiyasi, Imom Buxoriy, Imom Termiziy va Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari ochildi. O‘z-o‘zidan ko‘rinib turibdiki, O‘zbekiston buyuk mutafakkirlar, ma’naviyat ustozlarining avlodlari qoldirgan madaniy, ma’naviy va ilmiy merosni to‘liq anglagan holda, ularga har qachongidan ham ko‘proq hurmat-ehtirom ko‘rsatish niyatida”, — deya xulosa qiladi fransuz olimi.