КОБУЛ, 23 май. /"Дунё" АА/. Афғонистонлик эксперт, "Afghan Eye" подкасти шарҳловчиси Сангар Пайкар "Дунё" АА учун интервьюсида жорий йилнинг 19-21 май кунлари Термиз шаҳрида бўлиб ўтган "Тинчлик, дўстлик ва фаровонликнинг умумий маконини барпо этиш" мавзусидаги Марказий ва Жанубий Осиё ўртасидаги ўзаро боғлиқлик бўйича Термиз мулоқотининг биринчи йиғилишининг аҳамияти ҳақидаги фикрлари билан ўртоқлашди.

– Термиз мулоқоти ўзгарувчан глобал динамика шароитида минтақавий барқарорлик ва ривожланишнинг геостратегик императивларидан келиб чиқадиган ҳозирги геосиёсий контекстдаги муҳим платформадир. Иқтисодий нуқтаи назардан, у ўзаро манфаатли лойиҳаларни илгари суриш учун муҳим форум бўлиб хизмат қилади. У сув танқислиги, иқлим ўзгариши, терроризм ва ноқонуний савдо каби умумий муаммоларни ҳал қилади. Мулоқот Марказий ва Жанубий Осиё алоқаларига, хусусан Афғонистоннинг кўприк ролига қаратилган дипломатик бўшлиқни тўлдиради. Юқори даражадаги ҳамкорликнинг давом этиши тизимли минтақалараро ҳамкорлик зарурлигини кўрсатади.

Биринчи навбатда, хавфсизлик ва барқарорлик учун ўзаро боғлиқликни мустаҳкамлаш зарур. Иқтисодий жиҳатдан ортиб бораётган савдо ва алоқалар умумий фаровонлик ва ўзаро боғлиқликни келтириб чиқаради ва можаролар учун имконият харажатларини оширади. Ҳамкорликка разведка маълумотларини алмашиш ва чегараларни биргаликда бошқариш каби механизмлар ёрдам беради. Афғонистон билан конструктив ҳамкорлик унинг беқарорлик манбаига айланишининг олдини олиш учун муҳим аҳамиятга эга. Минтақалараро ҳамкорликни мустаҳкамлаш глобал инқирозларга чидамлиликни оширади ва асосий стратегик нуқта бўлган ишончни мустаҳкамлайди.

Ўзбекистоннинг минтақавий ҳамкорлик ва иқтисодиётлар интеграциясидаги фаол роли, табиийки, унинг Жанубий Осиёдаги сиёсатига ҳам тааллуқлидир. Марказий Осиёдаги консолидация ва яхши қўшничилик руҳи каби ижобий тенденциялар минтақани Жанубий Осиё учун янада яхлит ва башорат қилинадиган ҳамкорга айлантирди. Марказий Осиёдаги муваффақиятлар минтақалараро потенциал ютуқларга ишончни уйғотади. Барқарор Марказий Осиё жанубий осиёлик инвесторлар учун сезилаётган хатарларни камайтиради. Марказий Осиёда ўрнатилган ҳамкорлик механизмлари Жанубий Осиёда ҳам қўлланилиши мумкин.

 Алоқаларни кенгайтириш истиқболлари жуда кенг. Ўзбекистон томонидан илгари сурилган ташаббуслар муҳим концептуал. Алоқаларни кенгайтиришнинг иқтисодий йўналишига қизиқиш ортиб бормоқда. Трансафғон темир йўли каби инфратузилма лойиҳалари минтақавий иқтисодий тараққиётга катта ҳисса қўшади. Ўзбекистон ўзининг географик жойлашуви, фаол дипломатияси ва аниқ қарашлари туфайли марказий роль ўйнайди. Келгусидаги саъй-ҳаракатлар амалга ошириш, соҳавий ҳамкорликни чуқурлаштириш, хусусий секторни жалб қилиш ва геосиёсий мураккабликларни бартараф этишга қаратилади.

Марказий ва Жанубий Осиё ўртасидаги иқтисодий ҳамкорликнинг фойдаланилмаган иқтисодий салоҳияти мавжуд. Бирлашган бозор ҳажми Марказий Осиё ресурслари ва Жанубий Осиёнинг истеъмол базаси ва ишлаб чиқариш имкониятлари ўртасидаги ўзаро тўлдиришни таъминлайди. Ҳар икки минтақа ҳам жадал ривожланмоқда ва бозорлар диверсификация қилиниши керак. Амалий қадамлар транспорт инфратузилмасини ривожлантириш ва уйғунлаштириш, савдо тўсиқларини камайтириш, сармояларни рағбатлантириш, молиявий алоқаларни мустаҳкамлаш ва бизнес ўртасидаги алоқаларни осонлаштиришни ўз ичига олади. Шунингдек, энергетика, қишлоқ хўжалиги, тўқимачилик, туризм ва рақамли иқтисодиёт каби юқори салоҳиятли тармоқларга эътибор қаратиш муҳим.

CASA-1000, ТАПИ ва Трансафғон йўлаги каби лойиҳалармуҳим сиёсий ва иқтисодий имкониятларни тақдим этади. Сиёсий жиҳатдан улар ўзаро боғлиқлик, барқарорлик ва дипломатик алоқаларни кучайтиради. Улар Марказий Осиё учун стратегик мухторият ва Афғонистон учун конструктив интеграцияни таъминлайди. Иқтисодий жиҳатдан улар Жанубий Осиё учун энергия хавфсизлигини таъминлайди, транзит мамлакатлар учун даромад келтиради ва савдо харажатлари ва вақтини қисқартиради. Улар, шунингдек, иқтисодий фаолиятни қўллаб-қувватлаш ва инвестицияларни жалб қилишни рағбатлантиради.

Афғонистон ўзининг географик жойлашуви туфайли Марказий ва Жанубий Осиё минтақалари ўртасидаги боғловчи нуқта ҳисобланади. У муҳим транзит маркази ва минтақавий талаб ва таклиф манбаига айланиш салоҳияти эга. Бироқ, муҳим тўсиқлар қаторига хавфсизлик билан боғлиқ муаммолар, инфратузилма ва халқаро тан олинмаслик, иқтисодий инқироз ва заиф институционал салоҳият киради. Афғонистоннинг салоҳиятини очиш учун минтақа давлатлари билан прагматик ҳамкорлик муҳим аҳамиятга эга.

Термизнинг бой тарихий-маданий мероси ўзро боғлиқликнинг муҳим, биринчи навбатда ғоявий ва рамзий омили бўлиб хизмат қилади. Унинг цивилизациялараро мулоқот маркази ва Буюк ипак йўлидаги кўприк сифатидаги мероси умумий ўзига хослик ва мақсад сари интилишга хизмат қилади. Ушбу мерос замонавий ташаббусларни қонунийлаштиради ҳамда туризм ва академик алмашинув орқали одамлар ўртасидаги алоқаларни осонлаштиради. Умумий маданий анъаналар ўзаро тушуниш ва ишончни кучайтиради.