TOSHKENT, 31-mart. "Dunyo" AA/. Bugun O'zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Xo'jand shahrida (Tojikiston) Qirg'iziston Prezidenti Sadir Japarov va Tojikiston Prezidenti Emomali Rahmon bilan uch tomonlama uchrashuvi bo'lib o'tadi deb xabar qilmoqda "Dunyo" AA muxbiri.

Mazkur uchrashuv uch mamlakat o'rtasidagi davlat chegaralarini delimitatsiya qilish jarayoni yakunlanganini bildiradi. Shu munosabat bilan uch qo'shni respublikaning davlat chegaralari tutashgan joyida O'zbekiston, Qirg'iziston va Tojikiston o'rtasidagi mustahkam do'stlik, yaxshi qo'shnichilik va hamjihatlik timsoliga aylanadigan "Do'stlik stellasi" o'rnatilishi kutilmoqda.

Davlat chegaralari Farg'ona viloyati (O'zbekiston) O'zbekiston tumani, Botken viloyatining Botken tumani (Qirg'iziston) va So'g'd viloyatining Isfara tumaniga (Tojikiston) tutashgan nuqtada joylashgan.

O'zbekiston, Qirg'iziston va Tojikiston chegaralarini tutashtirish bo'yicha uch tomonlama muzokaralar 2007-yilda boshlangan edi. 2024-yil 25-dekabrda Sankt-Peterburg shahrida erishilgan oliy darajadagi kelishuvlarni inobatga olgan holda, 2025-yil 8-yanvarda O'zbekiston, Qirg'iziston va Tojikiston hukumat rahbarlarining uchrashuvi taklif etilgan uch davlat chegarasi tutashgan hududda bo'lib o'tdi. Unda O'zbekiston tomonining chegaralar tutashgan joyida stella o'rnatish bo'yicha taklifi va uning eskizining taqdimoti o'tkazildi. Ushbu tashabbus barcha taraflar tomonidan qo'llab-quvvatlandi.

Bo'lajak tadbir, shubhasiz, Markaziy Osiyo tarixida muhim voqea sifatida kiradi, chunki mintaqa davlatlari mustaqillikka erishganidan beri davlatchilikning asosiy belgisi va mamlakat suvereniteti bilan bevosita bog'liq bo'lgan chegaralar masalasi hal etilmay qolayotgan edi.

Qo'shni davlatlar bilan chegaralarni delimitatsiya qilish bo'yicha muzokaralar 2000-yilda boshlangan va 1991-yil 21-dekabrdagi Olmaota deklaratsiyasi, Abadiy do'stlik to'g'risidagi shartnomalar va boshqa ikki tomonlama hujjatlarga asoslanadi. Huquqiy asos sifatida 1924-1928-yillardagi milliy-hududiy chegaralash hujjatlari va undan keyingi respublikalar Vazirlar Kengashlari va Oliy Kengashlari darajasida qabul qilingan hujjatlar qabul qilindi.

2000-2002-yillarda o'tkazilgan muzokaralar natijasida quyidagi hujjatlar imzolandi:

– 2001-yil 16-noyabrdagi "O'zbekiston-Qozog'iston Davlat chegarasi o'tkazish punktlari to'g'risidagi Bitim" va 2002-yil 9-sentyabrdagi "O'zbekiston Respublikasi bilan Qozog'iston Respublikasi o'rtasida O'zbekiston-Qozog'iston Davlat chegarasining alohida uchastkalari to'g'risidagi Shartnoma" (ushbu hujjatlar bilan Qozog'iston bilan chegara to'liq delimitatsiya qilingan);

- 2000-yil 21-sentyabrdagi "O'zbekiston Respublikasi va Turkmaniston o'rtasida Davlat chegarasini delimitatsiya qilish to'g'risidagi Shartnoma";

- 2002-yil 5-oktyabrdagi 1104 km uzunlikdagi "O'zbekiston-Tojikiston Davlat chegarasi to'g'risidagi Shartnoma".

2002-yildan so'ng o'zbek-tojik chegarasining qolgan uchastkalarini delimitatsiya qilish bo'yicha muzokaralar amalda to'xtatildi.

2000-2016-yillarda Qirg'iziston bilan chegarani tasvirlash bo'yicha turli darajadagi uchrashuvlar ham aniq natija bermadi.

O'zbekiston Respublikasida 2016-yilda boshlangan ochiqlik va oshkoralikka asoslangan yangi bosqichdagi siyosat natijasida mintaqada ishonch va yaxshi qo'shnichilik muhitining yaratilishi tomonlarga barcha qo'shni davlatlar bilan muzokaralar jarayonini faollashtirish bo'yicha siyosiy qarorlar qabul qilish imkonini berdi.

2017 - 2021-yillarda O'zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo'nalishi bo'yicha Harakatlar strategiyasida xalqaro huquqiy chegarani rasmiylashtirish masalasi davlat qurilishi sohasidagi ustuvor yo'nalishlardan biri sifatida o'z aksini topdi.

Qo'shni davlatlar bilan muzokaralar jarayoni asosiy tamoyillar – o'zaro manfaatlarni qat'iy hisobga olish, chuqur o'ylangan oqilona murosa va yer uchastkalarini ekvivalent ayirboshlash asosida qurilgan.

O'zbekistonning yaxshi qo'shnichilik va pragmatik mintaqaviy siyosatidagi tub o'zgarishlar va Prezident Shavkat Mirziyoyevning siyosiy irodasi tufayli 2017-yil 5-sentyabrda 1170,5 kilometrlik uzunlikdagi "O'zbekiston Respublikasi bilan Qirg'iziston Respublikasi o'rtasida o'zbek-qirg'iz Davlat chegarasi to'g'risidagi Shartnoma" va 2022-yil 3-noyabrda "O'zbekiston Respublikasi bilan Qirg'iziston Respublikasi o'rtasida o'zbek-qirg'iz Davlat chegarasining alohida uchastkalari to'g'risidagi Shartnoma" imzolandi. Delimitatsiya qilingan chegaraning umumiy uzunligi 1476 kilometrni tashkil etmoqda. 2023-yil fevral oyida tomonlar chegarani demarkatsiya qilish bo'yicha muzokaralarni boshladi.

2016-yilda muzokaralar jarayoniga berilgan kuchli turtki, do'stlik va yaxshi qo'shnichilik siyosati, ishonchli muloqot yo'lga qo'yilgani O'zbekiston-Tojikiston chegarasining 192,3 kilometrlik qolgan uchta delimitatsiya qilinmagan uchastkalar bo'yicha ham muammolarni hal etish imkonini berdi. Natijada 2018-yil 9-mart kuni "O'zbekiston Respublikasi bilan Tojikiston Respublikasi o'rtasida o'zbek-tojik Davlat chegarasining alohida uchastkalari to'g'risidagi Shartnoma" imzolandi. 

Shuningdek, 2002-yilda Qirg'iziston va Tojikiston o'rtasidagi chegara chizig'ining joylashishini aniqlash bo'yicha ishlar boshlandi. Qirg'iz-tojik chegarasining umumiy uzunligi 1006,84 km tashkil qiladi. O'tgan yillar davomida ushbu ikki davlat o'rtasidagi chegaralar aniqlanmaganligi sababli vaqti-vaqti bilan turli nizolar kuzatildi.

Qirg'iziston va Tojikiston o'rtasidagi munosabatlarni tartibga solish ham ko'p jihatdan O'zbekistonning yangi mintaqaviy siyosati tufayli sodir bo'ldi, deyishga asosimiz bor. O'zbekiston va barcha qo'shni davlatlar o'rtasidagi chegaralar delimitatsiyadan so'ng, qo'shnilar chegara muammosining hal etilishi har tomonlama va ko'p qirrali hamkorlikni rivojlantirishning kuchli harakatlantiruvchi kuchi ekanligiga, ishonchli va do'stona munosabatlar o'rnatish yo'lidagi to'siqlarni bartaraf etishiga amin bo'ldi.

2025-yil 13-mart kuni Tojikiston Prezidenti Emomali Rahmonning Qirg'izistonga bo'lib o'tgan davlat tashrifi chog'ida ikki tomonlama chegara shartnomasi, shuningdek, suv, energetika va yo'l-transport infratuzilmasi bo'yicha kelishuvlar imzolandi.

Xo'jand shahrida bo'lib o'tadigan uch tomonlama sammitda davlat rahbarlari masofadan turib O'zbekiston, Qirg'iziston va Tojikiston davlat chegarasi tutashgan joyda "Do'stlik stellasi" ochilishida ishtirok etishlari hamda tor va kengaytirilgan tarkibda muzokaralar o'tkazishlari kutilmoqda. Sammitning madaniy dasturidan xalq hunarmandchiligi, milliy taomlar va liboslar ko'rgazmasi, O'zbekiston, Qirg'iziston va Tojikiston san'at ustalari ishtirokidagi konsert o'rin olgan.