SHANXAY, 18-iyun. /"Dunyo" AA/. Fudan universiteti Rossiya va Markaziy Osiyo tadqiqotlari markazi direktori o'rinbosari Ma Bin (Xitoy) "Dunyo" AA uchun intervyusida O'zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 17-iyun kuni Ostona shahrida bo'lib o'tgan "Markaziy Osiyo – Xitoy" sammitidagi ishtiroki haqidagi fikrlarini bildirdi:      

 – 2023-yil may oyida Xitoyning Sian shahrida "Markaziy Osiyo-Xitoy" yangi mexanizmi doirasidagi birinchi sammit bo'lib o'tdi va bu Pekin hamda mintaqaning beshta davlati o'rtasidagi muloqotning institutsionallashtirilgan formatining boshlanishini ko'rsatdi. Xitoy ushbu mexanizmni chegara diplomatiyasidagi strategik yangilik va g'arbiy yo'nalishda "Bir makon va bir yo'l" tashabbusini ilgari surish uchun asosiy platforma sifatida ko'rmoqda. Xitoy tashqi siyosati doktrinasi nuqtai nazaridan mexanizm nafaqat g'arbiy chegaralarda barqarorlikni mustahkamlash, balki Markaziy Osiyoda iqtisodiy va siyosiy ishtirokini kengaytirish vositasi bo'lib xizmat qiladi.

Muntazam platformaning yaratilishi Xitoyga savdo, infratuzilma va xavfsizlik sohasidagi asosiy loyihalarni muvofiqlashtirish, barqaror hamkorlik arxitekturasini shakllantirish imkoniyatini beradi. Markaziy Osiyo davlatlari, jumladan, O'zbekiston uchun bu yirik sarmoya, ilg'or texnologiyalar, ta'lim va gumanitar dasturlardan foydalanish imkoniyatini anglatadi.

Biroq, shu bilan birga, Xitoyning mintaqaning strategik tarmoqlari – logistika, energetika, raqamli transformatsiya va ta'limdagi ishtiroki bosqichma-bosqich chuqurlashib bormoqda.

Pekin Xitoy-Qirg'iziston-O'zbekiston temir yo'li loyihasini bo'lajak Yevroosiyo yo'lagining eng muhim bo'g'ini sifatida ko'rib, transchegaraviy infratuzilmani rivojlantirishga alohida e'tibor qaratmoqda. Ushbu transport arteriyasi mintaqaning logistik geografiyasini tubdan o'zgartirish, Markaziy Osiyoni Sharqiy Osiyo va global ta'minot zanjirlariga integratsiyalash imkoniyatiga ega. Infratuzilma loyihalari bilan bir qatorda, Xitoy ekstremizm va tashqi aralashuvga qarshi kurashishni ta'kidlab, xavfsizlikni ta'minlash dasturini izchil ilgari surmoqda. Bu Pekinga huquqni muhofaza qilish sohasida hamkorlikni chuqurlashtirish va institutsional ishtirokini mustahkamlash imkonini beradi.

Gumanitar yo'nalish ham Xitoy uchun muhimligicha qolmoqda. Akademik almashinuv dasturlari, madaniy tashabbuslar, stipendiyalar va kasbiy ta'lim orqali Pekin uzoq muddatli ijtimoiy aloqalarni shakllantiradi hamda ishonchli hamkor sifatidagi imijini mustahkamlaydi. Ushbu "yumshoq" komponent Xitoyning mintaqaviy strategiyasining iqtisodiy va siyosiy tarkibiy qismlarini to'ldiradi.

Shular fonida O'zbekiston Prezidentining 2024-yil yanvar oyida Xitoyga davlat tashrifi chog'ida yangi sur'at olgan O'zbekiston-Xitoy strategik sherikligi mustahkamlangani ayniqsa yaqqol ko'zga tashlanadi. Tomonlar iqtisodiyotdan tortib gumanitar hamkorlik va tashqi siyosatni muvofiqlashtirishgacha bo'lgan keng ko'lamli sohalarni qamrab oluvchi har tomonlama sheriklik darajasida munosabatlar yuzaga kelganini qayd etdilar.

O'zbekiston Xitoyning Markaziy Osiyodagi asosiy hamkori maqomini mustahkamlamoqda. TIV rahbarlari darajasida Strategik muloqotning yo'lga qo'yilgani, Samarqandda ikkinchi Hududlar forumining o'tkazilishi, shuningdek, savdo va investitsiyaviy ko'rsatkichlar keskin oshgani buning yaqqol dalilidir. O'zbekistonda qo'shma sanoat zonalari faol rivojlanmoqda, elektromobillar ishlab chiqarish yo'lga qo'yildi. Katta investitsiyalar "yashil" energiya, raqamli iqtisodiyot, agrosanoat sektori, farmatsevtika, logistika va boshqalarga yo'naltirilmoqda.

Xalqaro muvofiqlashtirish ham tizimli darajaga ko'tarilyapti. Rasmiy Toshkent va Pekin BMT, SHHT, "Markaziy Osiyo – Xitoy" mexanizmi doirasida hamkorlikni chuqurlashtirishga tayyor ekanliklarini tasdiqlaydilar. O'zbekistonning JSTga a'zo bo'lishi bo'yicha ikki tomonlama muzokaralarni yakunlangani to'g'risidagi bayonnomaning imzolanishi ikki davlat strategiyalarining siyosiy va iqtisodiy hamohangligi ramzi bo'ldi.

Ta'kidlash joizki, Pekin Toshkentga ham ikki tomonlama formatda, ham mintaqaviy ko'p tomonlama arxitektura doirasidagi ustuvor ittifoqchi sifatida qaraydi. Shu bilan birga, O'zbekiston uchun bu hamkorlik nafaqat investitsiya va texnologiya manbai, balki jahon davlatlari o'rtasidagi raqobat kuchayib borayotgan bir sharoitda xalqaro mavqeni mustahkamlash va iqtisodiyotni modernizatsiya qilishning muhim vositasidir.