ТЕРМИЗ, 20 май. /"Дунё" АА/. Афғонистондаги "Каталист" консалтинг компанияси раҳбари Муҳаммад Сулаймон бин Шоҳ "Дунё" АА мухбири билан суҳбатда жорий йилнинг 19-21 май кунлари Термиз шаҳрида ўтаётган "Тинчлик, дўстлик ва фаровонликнинг умумий маконини барпо этиш" мавзусидаги Марказий ва Жанубий Осиё ўртасидаги ўзаро боғлиқлик бўйича Термиз мулоқотининг биринчи йиғилишининг аҳамияти ҳақидаги фикрларини билдирди.

– "Термиз мулоқоти"нинг долзарблиги ва бугунги кунда ушбу платформага талаб қанчалик юқори?

– Термиз мулоқоти нафақат ўз вақтида бўлаяпти, балки у стратегик аҳамиятга эга. Геосиёсий тарқоқлик ва таъминот занжири ноаниқлиги билан тавсифланган ҳозирги даврда ушбу форум Марказий ва Жанубий Осиё ўртасида минтақалараро мувофиқлаштириш учун ноёб платформани таклиф этади. У ўзаро боғлиқлик ҳақидаги мавҳум мунозараларни ҳақиқий стратегияларга айлантиради. Евроосиёнинг том маънодаги ва рамзий чорраҳасида жойлашган Термиз энг қулай жойни тақдим этади ва минтақалараро муносабатларни қайта кўриб чиқиш учун реал таклифлар ва қарашларни тақдим этади.

– Бугунги кунда, айниқса, глобал инқирозлар шароитида Марказий ва Жанубий Осиё ўртасидаги ўзаро ҳамкорликни мустаҳкамлаш қанчалик муҳим?

– Бу нафақат муҳим, балки мажбурийдир. Ишонч, боғлиқлик ва ҳамкорлик минтақавий барқарорликнинг асосий элементлари ҳисобланади. Марказий ва Жанубий Осиё демографик, иқтисодий ва географик жиҳатдан бир-бирини тўлдиради. Мувофиқлаштирилган ўзаро ҳамкорлик стратегик шерикликни кучайтиради, ташқи хавфдан ҳимоя қилади ва барқарор ўсишга ёрдам беради.

– Марказий Осиёдаги минтақавий ҳамкорлик ва ўзаро ишонч каби ижобий тенденциялар Жанубий Осиё билан янада яқинроқ алоқаларга хизмат қила оладими?

– Шубҳасиз. Марказий Осиёда рақобатдан ҳамкорликка ўтиш Жанубий Осиё билан шерикликни чуқурлаштириш учун зарур бўлган жадалликни яратади. Бундай ҳамжиҳатлик ўзаро ишончни мустаҳкамлайди ва ҳар икки томон манфаатли бўлган минтақалараро лойиҳалар олдидаги тўсиқларни камайтиради.

– Марказий ва Жанубий Осиё алоқаларининг келажагини ва бу жараёнда Ўзбекистоннинг ролини қандай кўрасиз?

– Ўзбекистон концепциядан амалий амалга оширишга ўтди. У дипломатик етакчилик, бирлаштирувчи куч ва минтақавий ривожланиш учун изчил қарашни намойиш этди. БМТ Бош Ассамблеясининг минтақавий алоқаларга оид резолюциясига таянган ҳолда, Ўзбекистон қўшма иқтисодий зоналар, рақамли йўлакларни ташкил этиш ва ушбу кун тартибини амалга оширишнинг институционал механизмларини яратиш каби амалий қадамларни қўйиш учун яхши позицияга эга.

– Марказий ва Жанубий Осиё ўртасидаги иқтисодий ҳамкорликнинг истиқболлари қандай ва уни ривожлантириш учун қандай қадамлар қўйилиши керак?

– Ҳозирги савдо ҳажми (5 миллиард доллар) мумкин бўлган нарсанинг фақат бир қисмини ташкил этади. Ялпи ички маҳсулоти 5,4 триллион доллардан ортиқ бўлган бу икки минтақа табиий иқтисодий шериклар ҳисобланади. Асосий қадамлар мувофиқлаштирилган қоидаларга эга ҳудудий махсус иқтисодий зоналарни ташкил этиш, Термиз-Вага рақамли савдо йўлагини ишга тушириш ҳамда кичик ва ўрта бизнесни трансчегаравий молиялаштиришни кенгайтириш ҳисобланади. Мавжуд салоҳиятни ҳақиқатга айлантириш вақти келди.

– CASA-1000, ТАПИ ва Трансафғон йўлаги каби лойиҳалар қандай сиёсий ва иқтисодий имкониятлар яратади?

– Бу лойиҳалар инфратузилмадан кўпроқ нарсаларни тақдим этади. Улар минтақада ишончни мустаҳкамлаш учун платформалардир. Шунингдек, энергия билан боғлиқ муаммоларни ҳал этиш йўлларини очиб беради, транзакция харажатларини камайтиради ва ўзаро боғлиқликни мустаҳкамлайди. Муваффақият кўп томонлама таваккалчиликни тақсимлаш, сиёсатдан четлаштирилган бошқарув моделлари ва кучли қулай муҳитга боғлиқ.

– Афғонистоннинг Марказий ва Жанубий Осиё ўзаро боғлиқлигини ривожлантиришдаги ўрни ва имкониятлари қандай?

– Афғонистон географик марказ ва унинг иштирокисиз ҳеч бир минтақавий қўшма лойиҳани муваффақиятли амалга ошириб бўлмайди. Энди асосий эътибор гуманитар коридорлардан фойдаланган ҳолда босқичма-босқич, инфратузилмага асосланган ва сиёсий жиҳатдан нейтрал ўзаро таъсирларга қаратилиши керак.

– Термизнинг бой тарихий ва маданий мероси бугунги кунда минтақавий алоқаларнинг ҳаракатлантирувчи кучига айлана оладими?

– Албатта, Термиз зардуштийлик, буддизм, ислом ва бошқалар тўқнашган цивилизациялар чорраҳасида жойлашган. Унинг бой меросидан "юмшоқ куч" ва миллатлараро дипломатия учун фойдаланиш мумкин. Ипак йўли йўлаги, минтақавий академик алмашинув ва фуқаролар учун виза тартибини соддалаштириш каби ташаббуслар алоқа ва ҳамжиҳатликни мустаҳкамлашга ҳисса қўшиши мумкин.