TERMIZ, 20-may. /"Dunyo" AA/. Afg'onistondagi "Katalist" konsalting kompaniyasi rahbari Muhammad Sulaymon bin Shoh "Dunyo" AA muxbiri bilan suhbatda joriy yilning 19-21-may kunlari Termiz shahrida o'tayotgan "Tinchlik, do'stlik va farovonlikning umumiy makonini barpo etish" mavzusidagi Markaziy va Janubiy Osiyo o'rtasidagi o'zaro bog'liqlik bo'yicha Termiz muloqotining birinchi yig'ilishining ahamiyati haqidagi fikrlarini bildirdi.

– "Termiz muloqoti"ning dolzarbligi va bugungi kunda ushbu platformaga talab qanchalik yuqori?

– Termiz muloqoti nafaqat o'z vaqtida bo'layapti, balki u strategik ahamiyatga ega. Geosiyosiy tarqoqlik va ta'minot zanjiri noaniqligi bilan tavsiflangan hozirgi davrda ushbu forum Markaziy va Janubiy Osiyo o'rtasida mintaqalararo muvofiqlashtirish uchun noyob platformani taklif etadi. U o'zaro bog'liqlik haqidagi mavhum munozaralarni haqiqiy strategiyalarga aylantiradi. Yevroosiyoning tom ma'nodagi va ramziy chorrahasida joylashgan Termiz eng qulay joyni taqdim etadi va mintaqalararo munosabatlarni qayta ko'rib chiqish uchun real takliflar va qarashlarni taqdim etadi.

– Bugungi kunda, ayniqsa, global inqirozlar sharoitida Markaziy va Janubiy Osiyo o'rtasidagi o'zaro hamkorlikni mustahkamlash qanchalik muhim?

– Bu nafaqat muhim, balki majburiydir. Ishonch, bog'liqlik va hamkorlik mintaqaviy barqarorlikning asosiy elementlari hisoblanadi. Markaziy va Janubiy Osiyo demografik, iqtisodiy va geografik jihatdan bir-birini to'ldiradi. Muvofiqlashtirilgan o'zaro hamkorlik strategik sheriklikni kuchaytiradi, tashqi xavfdan himoya qiladi va barqaror o'sishga yordam beradi.

– Markaziy Osiyodagi mintaqaviy hamkorlik va o'zaro ishonch kabi ijobiy tendensiyalar Janubiy Osiyo bilan yanada yaqinroq aloqalarga xizmat qila oladimi?

– Shubhasiz. Markaziy Osiyoda raqobatdan hamkorlikka o'tish Janubiy Osiyo bilan sheriklikni chuqurlashtirish uchun zarur bo'lgan jadallikni yaratadi. Bunday hamjihatlik o'zaro ishonchni mustahkamlaydi va har ikki tomon manfaatli bo'lgan mintaqalararo loyihalar oldidagi to'siqlarni kamaytiradi.

– Markaziy va Janubiy Osiyo aloqalarining kelajagini va bu jarayonda O'zbekistonning rolini qanday ko'rasiz?

– O'zbekiston konsepsiyadan amaliy amalga oshirishga o'tdi. U diplomatik yetakchilik, birlashtiruvchi kuch va mintaqaviy rivojlanish uchun izchil qarashni namoyish etdi. BMT Bosh Assambleyasining mintaqaviy aloqalarga oid rezolyutsiyasiga tayangan holda, O'zbekiston qo'shma iqtisodiy zonalar, raqamli yo'laklarni tashkil etish va ushbu kun tartibini amalga oshirishning institutsional mexanizmlarini yaratish kabi amaliy qadamlarni qo'yish uchun yaxshi pozitsiyaga ega.

– Markaziy va Janubiy Osiyo o'rtasidagi iqtisodiy hamkorlikning istiqbollari qanday va uni rivojlantirish uchun qanday qadamlar qo'yilishi kerak?

– Hozirgi savdo hajmi (5 milliard dollar) mumkin bo'lgan narsaning faqat bir qismini tashkil etadi. Yalpi ichki mahsuloti 5,4 trillion dollardan ortiq bo'lgan bu ikki mintaqa tabiiy iqtisodiy sheriklar hisoblanadi. Asosiy qadamlar muvofiqlashtirilgan qoidalarga ega hududiy maxsus iqtisodiy zonalarni tashkil etish, Termiz-Vaga raqamli savdo yo'lagini ishga tushirish hamda kichik va o'rta biznesni transchegaraviy moliyalashtirishni kengaytirish hisoblanadi. Mavjud salohiyatni haqiqatga aylantirish vaqti keldi.

– CASA-1000, TAPI va Transafg'on yo'lagi kabi loyihalar qanday siyosiy va iqtisodiy imkoniyatlar yaratadi?

– Bu loyihalar infratuzilmadan ko'proq narsalarni taqdim etadi. Ular mintaqada ishonchni mustahkamlash uchun platformalardir. Shuningdek, energiya bilan bog'liq muammolarni hal etish yo'llarini ochib beradi, tranzaksiya xarajatlarini kamaytiradi va o'zaro bog'liqlikni mustahkamlaydi. Muvaffaqiyat ko'p tomonlama tavakkalchilikni taqsimlash, siyosatdan chetlashtirilgan boshqaruv modellari va kuchli qulay muhitga bog'liq.

– Afg'onistonning Markaziy va Janubiy Osiyo o'zaro bog'liqligini rivojlantirishdagi o'rni va imkoniyatlari qanday?

– Afg'oniston geografik markaz va uning ishtirokisiz hech bir mintaqaviy qo'shma loyihani muvaffaqiyatli amalga oshirib bo'lmaydi. Endi asosiy e'tibor gumanitar koridorlardan foydalangan holda bosqichma-bosqich, infratuzilmaga asoslangan va siyosiy jihatdan neytral o'zaro ta'sirlarga qaratilishi kerak.

– Termizning boy tarixiy va madaniy merosi bugungi kunda mintaqaviy aloqalarning harakatlantiruvchi kuchiga aylana oladimi?

– Albatta, Termiz zardushtiylik, buddizm, islom va boshqalar to'qnashgan sivilizatsiyalar chorrahasida joylashgan. Uning boy merosidan "yumshoq kuch" va millatlararo diplomatiya uchun foydalanish mumkin. Ipak yo'li yo'lagi, mintaqaviy akademik almashinuv va fuqarolar uchun viza tartibini soddalashtirish kabi tashabbuslar aloqa va hamjihatlikni mustahkamlashga hissa qo'shishi mumkin.